was read the article
array:25 [ "pii" => "S0300289619305873" "issn" => "03002896" "doi" => "10.1016/j.arbres.2019.10.027" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2020-05-01" "aid" => "2337" "copyright" => "The Authors" "copyrightAnyo" => "2019" "documento" => "article" "crossmark" => 1 "licencia" => "http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/" "subdocumento" => "rev" "cita" => "Arch Bronconeumol. 2020;56:314-21" "abierto" => array:3 [ "ES" => true "ES2" => true "LATM" => true ] "gratuito" => true "lecturas" => array:2 [ "total" => 496 "formatos" => array:3 [ "EPUB" => 34 "HTML" => 306 "PDF" => 156 ] ] "Traduccion" => array:1 [ "en" => array:18 [ "pii" => "S1579212920300598" "issn" => "15792129" "doi" => "10.1016/j.arbr.2020.03.007" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2020-05-01" "aid" => "2337" "documento" => "article" "crossmark" => 1 "subdocumento" => "rev" "cita" => "Arch Bronconeumol. 2020;56:314-21" "abierto" => array:3 [ "ES" => false "ES2" => false "LATM" => false ] "gratuito" => false "lecturas" => array:1 [ "total" => 0 ] "en" => array:13 [ "idiomaDefecto" => true "cabecera" => "<span class="elsevierStyleTextfn">Review</span>" "titulo" => "Pulmonary chronic thromboembolic disease" "tienePdf" => "en" "tieneTextoCompleto" => "en" "tieneResumen" => array:2 [ 0 => "en" 1 => "es" ] "paginas" => array:1 [ 0 => array:2 [ "paginaInicial" => "314" "paginaFinal" => "321" ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "es" => array:1 [ "titulo" => "Enfermedad tromboembólica crónica pulmonar" ] ] "contieneResumen" => array:2 [ "en" => true "es" => true ] "contieneTextoCompleto" => array:1 [ "en" => true ] "contienePdf" => array:1 [ "en" => true ] "resumenGrafico" => array:2 [ "original" => 0 "multimedia" => array:8 [ "identificador" => "fig0015" "etiqueta" => "Fig. 3" "tipo" => "MULTIMEDIAFIGURA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "figura" => array:1 [ 0 => array:4 [ "imagen" => "gr3.jpeg" "Alto" => 2195 "Ancho" => 2531 "Tamanyo" => 256540 ] ] "detalles" => array:1 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "at0015" "detalle" => "Fig. " "rol" => "short" ] ] "descripcion" => array:1 [ "en" => "<p id="spar0015" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Diagnostic algorithm for chronic thromboembolic disease. *Persistent symptoms: persistence of dyspnea after pulmonary embolism, increased dyspnea and/or onset of limited exercise tolerance with no other causes to explain it.</p> <p id="spar0020" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">CTED: chronic thromboembolic disease; CTEPH: chronic thromboembolic pulmonary hypertension; mPAP: mean pulmonary artery pressure; PAWP: pulmonary artery wedge pressure; PH: pulmonary hypertension; PVR: pulmonary vascular resistance; TPR: total pulmonary resistance; WU: Wood units (mmHg/L/min).</p>" ] ] ] "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "autoresLista" => "Purificación Ramírez, Remedios Otero, Joan Albert Barberà" "autores" => array:3 [ 0 => array:2 [ "nombre" => "Purificación" "apellidos" => "Ramírez" ] 1 => array:2 [ "nombre" => "Remedios" "apellidos" => "Otero" ] 2 => array:2 [ "nombre" => "Joan Albert" "apellidos" => "Barberà" ] ] ] ] ] "idiomaDefecto" => "en" "Traduccion" => array:1 [ "es" => array:9 [ "pii" => "S0300289619305873" "doi" => "10.1016/j.arbres.2019.10.027" "estado" => "S300" "subdocumento" => "" "abierto" => array:3 [ "ES" => true "ES2" => true "LATM" => true ] "gratuito" => true "lecturas" => array:1 [ "total" => 0 ] "idiomaDefecto" => "es" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/S0300289619305873?idApp=UINPBA00003Z" ] ] "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/S1579212920300598?idApp=UINPBA00003Z" "url" => "/15792129/0000005600000005/v2_202101220640/S1579212920300598/v2_202101220640/en/main.assets" ] ] "itemSiguiente" => array:18 [ "pii" => "S0300289619302388" "issn" => "03002896" "doi" => "10.1016/j.arbres.2019.03.031" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2020-05-01" "aid" => "2164" "copyright" => "SEPAR" "documento" => "article" "crossmark" => 1 "subdocumento" => "sco" "cita" => "Arch Bronconeumol. 2020;56:322" "abierto" => array:3 [ "ES" => true "ES2" => true "LATM" => true ] "gratuito" => true "lecturas" => array:2 [ "total" => 12 "formatos" => array:2 [ "HTML" => 8 "PDF" => 4 ] ] "en" => array:11 [ "idiomaDefecto" => true "cabecera" => "<span class="elsevierStyleTextfn">Clinical Image</span>" "titulo" => "Substernal Goiter with Carinal Involvement Presenting as Mediastinal Mass" "tienePdf" => "en" "tieneTextoCompleto" => "en" "paginas" => array:1 [ 0 => array:1 [ "paginaInicial" => "322" ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "es" => array:1 [ "titulo" => "Bocio subesternal con afectación carinal que se presenta como masa mediastínica" ] ] "contieneTextoCompleto" => array:1 [ "en" => true ] "contienePdf" => array:1 [ "en" => true ] "resumenGrafico" => array:2 [ "original" => 0 "multimedia" => array:7 [ "identificador" => "fig0005" "etiqueta" => "Fig. 1" "tipo" => "MULTIMEDIAFIGURA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "figura" => array:1 [ 0 => array:4 [ "imagen" => "gr1.jpeg" "Alto" => 938 "Ancho" => 1755 "Tamanyo" => 186272 ] ] "descripcion" => array:1 [ "en" => "<p id="spar0005" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Non-contrast consecutive CT scans of the chest demonstrated a large calcified mass (asterisk). The mass extends to carina level.</p>" ] ] ] "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "autoresLista" => "Vahit Mutlu, Yener Aydın, Hayri Ogul" "autores" => array:3 [ 0 => array:2 [ "nombre" => "Vahit" "apellidos" => "Mutlu" ] 1 => array:2 [ "nombre" => "Yener" "apellidos" => "Aydın" ] 2 => array:2 [ "nombre" => "Hayri" "apellidos" => "Ogul" ] ] ] ] ] "idiomaDefecto" => "en" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/S0300289619302388?idApp=UINPBA00003Z" "url" => "/03002896/0000005600000005/v2_202005050648/S0300289619302388/v2_202005050648/en/main.assets" ] "itemAnterior" => array:19 [ "pii" => "S0300289619303965" "issn" => "03002896" "doi" => "10.1016/j.arbres.2019.08.025" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2020-05-01" "aid" => "2301" "documento" => "article" "crossmark" => 1 "licencia" => "http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/" "subdocumento" => "fla" "cita" => "Arch Bronconeumol. 2020;56:306-13" "abierto" => array:3 [ "ES" => true "ES2" => true "LATM" => true ] "gratuito" => true "lecturas" => array:2 [ "total" => 470 "formatos" => array:3 [ "EPUB" => 64 "HTML" => 271 "PDF" => 135 ] ] "es" => array:14 [ "idiomaDefecto" => true "cabecera" => "<span class="elsevierStyleTextfn">Original</span>" "titulo" => "Necesidad de una ecocardiografía transtorácica en pacientes con tromboembolia de pulmón de riesgo bajo: revisión sistemática y metanálisis" "tienePdf" => "es" "tieneTextoCompleto" => "es" "tieneResumen" => array:3 [ 0 => "es" 1 => "es" 2 => "en" ] "paginas" => array:1 [ 0 => array:2 [ "paginaInicial" => "306" "paginaFinal" => "313" ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "en" => array:1 [ "titulo" => "Need for Transthoracic Echocardiogram in Patients with Low-Risk Pulmonary Thromboembolism: A Systematic Review and Meta-Analysis" ] ] "contieneResumen" => array:2 [ "es" => true "en" => true ] "contieneTextoCompleto" => array:1 [ "es" => true ] "contienePdf" => array:1 [ "es" => true ] "resumenGrafico" => array:2 [ "original" => 1 "multimedia" => array:5 [ "identificador" => "fig0020" "tipo" => "MULTIMEDIAFIGURA" "mostrarFloat" => false "mostrarDisplay" => true "figura" => array:1 [ 0 => array:4 [ "imagen" => "fx1.jpeg" "Alto" => 973 "Ancho" => 1333 "Tamanyo" => 102266 ] ] ] ] "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "autoresLista" => "Isabel Andrade, Aldara García, Edwin Mercedes, Francisco León, Diurbis Velasco, Carmen Rodríguez, Beatriz Pintado, Andrea Pérez, David Jiménez" "autores" => array:9 [ 0 => array:2 [ "nombre" => "Isabel" "apellidos" => "Andrade" ] 1 => array:2 [ "nombre" => "Aldara" "apellidos" => "García" ] 2 => array:2 [ "nombre" => "Edwin" "apellidos" => "Mercedes" ] 3 => array:2 [ "nombre" => "Francisco" "apellidos" => "León" ] 4 => array:2 [ "nombre" => "Diurbis" "apellidos" => "Velasco" ] 5 => array:2 [ "nombre" => "Carmen" "apellidos" => "Rodríguez" ] 6 => array:2 [ "nombre" => "Beatriz" "apellidos" => "Pintado" ] 7 => array:2 [ "nombre" => "Andrea" "apellidos" => "Pérez" ] 8 => array:2 [ "nombre" => "David" "apellidos" => "Jiménez" ] ] ] ] "resumen" => array:1 [ 0 => array:3 [ "titulo" => "Graphical abstract" "clase" => "graphical" "resumen" => "<span id="abst0005" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><p id="spar0005" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall"><elsevierMultimedia ident="fig0020"></elsevierMultimedia></p></span>" ] ] ] "idiomaDefecto" => "es" "Traduccion" => array:1 [ "en" => array:9 [ "pii" => "S1579212920300525" "doi" => "10.1016/j.arbr.2020.03.006" "estado" => "S300" "subdocumento" => "" "abierto" => array:3 [ "ES" => false "ES2" => false "LATM" => false ] "gratuito" => false "lecturas" => array:1 [ "total" => 0 ] "idiomaDefecto" => "en" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/S1579212920300525?idApp=UINPBA00003Z" ] ] "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/S0300289619303965?idApp=UINPBA00003Z" "url" => "/03002896/0000005600000005/v2_202005050648/S0300289619303965/v2_202005050648/es/main.assets" ] "es" => array:19 [ "idiomaDefecto" => true "cabecera" => "<span class="elsevierStyleTextfn">Revisión</span>" "titulo" => "Enfermedad tromboembólica crónica pulmonar" "tieneTextoCompleto" => true "paginas" => array:1 [ 0 => array:2 [ "paginaInicial" => "314" "paginaFinal" => "321" ] ] "autores" => array:1 [ 0 => array:4 [ "autoresLista" => "Purificación Ramírez, Remedios Otero, Joan Albert Barberà" "autores" => array:3 [ 0 => array:3 [ "nombre" => "Purificación" "apellidos" => "Ramírez" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">a</span>" "identificador" => "aff0005" ] ] ] 1 => array:3 [ "nombre" => "Remedios" "apellidos" => "Otero" "referencia" => array:2 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">b</span>" "identificador" => "aff0010" ] 1 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">c</span>" "identificador" => "aff0015" ] ] ] 2 => array:4 [ "nombre" => "Joan Albert" "apellidos" => "Barberà" "email" => array:1 [ 0 => "jbarbera@clinic.cat" ] "referencia" => array:3 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">c</span>" "identificador" => "aff0015" ] 1 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">d</span>" "identificador" => "aff0020" ] 2 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">*</span>" "identificador" => "cor0005" ] ] ] ] "afiliaciones" => array:4 [ 0 => array:3 [ "entidad" => "Servicio de Neumología, Hospital Universitario Nuestra Señora de Candelaria, Tenerife, España" "etiqueta" => "a" "identificador" => "aff0005" ] 1 => array:3 [ "entidad" => "Unidad médico-quirúrgica de Enfermedades Respiratorias, Hospital Universitario Virgen del Rocío-Instituto de Biomedicina de Sevilla (IBiS); CSIC; Universidad de Sevilla, Sevilla, España" "etiqueta" => "b" "identificador" => "aff0010" ] 2 => array:3 [ "entidad" => "Centro de Investigación Biomédica en Red de Enfermedades Respiratorias (CIBERES), Madrid, España" "etiqueta" => "c" "identificador" => "aff0015" ] 3 => array:3 [ "entidad" => "Servicio de Neumología y Alergia Respiratoria, Hospital Clínic-Institut d’Investigacions Biomèdiques August Pi i Sunyer (IDIBAPS); Universidad de Barcelona, Barcelona, España" "etiqueta" => "d" "identificador" => "aff0020" ] ] "correspondencia" => array:1 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "cor0005" "etiqueta" => "⁎" "correspondencia" => "Autor para correspondencia." ] ] ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "en" => array:1 [ "titulo" => "Chronic Pulmonary Thromboembolic Disease" ] ] "resumenGrafico" => array:2 [ "original" => 0 "multimedia" => array:7 [ "identificador" => "fig0015" "etiqueta" => "Figura 3" "tipo" => "MULTIMEDIAFIGURA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "figura" => array:1 [ 0 => array:4 [ "imagen" => "gr3.jpeg" "Alto" => 2188 "Ancho" => 2496 "Tamanyo" => 259469 ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0025" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Algoritmo diagnóstico de la enfermedad tromboembólica crónica. *Síntomas persistentes: persistencia de la disnea tras la embolia pulmonar, incremento de la misma y/o aparición de limitación a la tolerancia al esfuerzo sin causa alternativa que lo justifique.</p> <p id="spar0030" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">ETEC: enfermedad tromboembólica crónica; HP: hipertensión pulmonar; HPTEC: hipertensión pulmonar tromboembólica crónica; PAPm: presión arterial pulmonar media; POAP: presión de oclusión de la arteria pulmonar; RPT: resistencia pulmonar total; RVP: resistencia vascular pulmonar; UW: unidades Wood (mmHg/L/min).</p>" ] ] ] "textoCompleto" => "<span class="elsevierStyleSections"><p id="par0005" class="elsevierStylePara elsevierViewall">La incidencia de la embolia pulmonar (EP) en España ha aumentado de 20,4 a 32,7 casos por 100.000 habitantes/año desde 2002 a 2011. Los pacientes son cada vez más complejos, con mayor número de enfermedades concomitantes asociadas a la EP, lo que incrementa el coste del tratamiento, aunque con menor mortalidad<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0275"><span class="elsevierStyleSup">1</span></a>. Estos datos indican mejoría en el diagnóstico y tratamiento de la EP, aunque ponen de manifiesto el reto que supone el seguimiento de dichos pacientes, ya que se ha incrementado el número de supervivientes que pueden presentar secuelas tras la EP aguda. El espectro de estas secuelas abarca desde la trombosis pulmonar persistente asintomática hasta la hipertensión pulmonar tromboembólica crónica (HPTEC) (<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#fig0005">fig. 1</a>). La HPTEC, la complicación más grave tras la EP, está bien definida y su diagnóstico y tratamiento claramente establecidos<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0280"><span class="elsevierStyleSup">2,3</span></a>. Sin embargo, escapa a la definición de HPTEC un subgrupo de pacientes que refieren disnea de esfuerzo y/o limitación funcional que no tenían antes de la EP y presentan trombosis residual, pero con presión arterial pulmonar (PAP) en reposo normal. Se considera que en estos pacientes la obliteración producida por la trombosis persistente causa disfunción vascular pulmonar, que se manifiesta fundamentalmente como intolerancia al esfuerzo<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0290"><span class="elsevierStyleSup">4</span></a>. El mecanismo fisiopatológico de esta disfunción, sus implicaciones clínicas y terapéuticas, así como los factores de riesgo que determinan la falta de resolución del trombo no están bien establecidos y son objeto de investigación. El reconocimiento de este subgrupo de pacientes ha llevado a definir una nueva entidad denominada <span class="elsevierStyleItalic">enfermedad tromboembólica crónica (ETEC) pulmonar.</span></p><elsevierMultimedia ident="fig0005"></elsevierMultimedia><p id="par0010" class="elsevierStylePara elsevierViewall">En la presente revisión se analiza el espectro de secuelas que pueden surgir tras la EP, que abarca desde la trombosis pulmonar residual asintomática hasta la HPTEC, y se exponen las bases para considerar la ETEC como una entidad clínica diferenciada, su diagnóstico y eventual tratamiento.</p><span id="sec0005" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0025">Trombosis residual</span><p id="par0015" class="elsevierStylePara elsevierViewall">El concepto de trombosis residual o persistente carece de definición precisa. La recanalización de un trombo dentro de un vaso sanguíneo es un proceso dinámico, dependiente del tiempo. La prevalencia de trombosis residual es variable según el momento evolutivo en que se estudie después de la EP. No está determinado en qué tiempo los trombos deben ser considerados residuales. La herramienta diagnóstica utilizada también afecta al número de trombosis residuales observadas<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0295"><span class="elsevierStyleSup">5</span></a>. En la <a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tbl0005">tabla 1</a> se resumen los estudios publicados al respecto<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0295"><span class="elsevierStyleSup">5–18</span></a>.</p><elsevierMultimedia ident="tbl0005"></elsevierMultimedia><p id="par0020" class="elsevierStylePara elsevierViewall">La prevalencia de trombosis residual a los 6 meses de una EP oscila entre el 16% y el 69%. La gammagrafía de ventilación y perfusión (V-Q) tiene mayor sensibilidad que la angioTC en la detección de trombosis pulmonar persistente, por lo que se la considera la prueba de imagen de primera línea<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0365"><span class="elsevierStyleSup">19</span></a>. Esta alta sensibilidad explica un mayor porcentaje de diagnósticos con esta técnica. Esto contrasta con los estudios diagnósticos de EP aguda, donde la gammagrafía V-Q no aporta mayor sensibilidad diagnóstica que la angioTC<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0370"><span class="elsevierStyleSup">20</span></a>.</p><p id="par0025" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Varios factores pueden contribuir a la persistencia de la trombosis pulmonar (<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tbl0005">tabla 1</a>). Datos recientes identifican varios factores predictores independientes de trombosis residual tras una EP aguda no provocada, concluidos 6 meses de tratamiento anticoagulante<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0360"><span class="elsevierStyleSup">18</span></a>. La edad mayor a 65 años, el consumo de tabaco y la enfermedad respiratoria crónica se encuentran entre ellos<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0375"><span class="elsevierStyleSup">21,22</span></a>. También son factores predictores de persistencia de trombosis la concentración elevada de factor <span class="elsevierStyleSmallCaps">viii</span><a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0360"><span class="elsevierStyleSup">18</span></a> y la obstrucción vascular extensa (><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>25%) en el episodio de EP aguda<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0295"><span class="elsevierStyleSup">5,8,13</span></a>.</p><p id="par0030" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Especial mención merece, por las implicaciones clínicas que pueda tener, el efecto de la duración del tratamiento anticoagulante sobre la trombosis residual. Se desconoce el número de pacientes correctamente tratados en la mayoría de los estudios de incidencia de HPTEC, pero se asume que el paciente anticoagulado inadecuadamente sería más susceptible de desarrollar HPTEC<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0385"><span class="elsevierStyleSup">23</span></a>. En otros estudios la trombosis persistente se asocia a mayor tiempo de anticoagulación<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0300"><span class="elsevierStyleSup">6,24</span></a>, aunque esto puede ser debido al efecto confusor de que los pacientes anticoagulados durante más tiempo son aquellos que presentan disnea persistente, lo cual puede ser una consecuencia de la trombosis residual o de las comorbilidades cardiorrespiratorias, que igualmente se asocian a irregularidades en la perfusión pulmonar.</p></span><span id="sec0010" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0030">Persistencia de síntomas tras la embolia pulmonar</span><p id="par0035" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Distintos estudios ponen de manifiesto que un porcentaje de pacientes refieren empeoramiento de su disnea basal o persistencia de la misma tras un episodio de EP aguda entre los 6 meses y los 3 años posteriores a la EP<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0295"><span class="elsevierStyleSup">5,25–29</span></a> (<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tbl0010">tabla 2</a>). Según Klok et al<span class="elsevierStyleItalic">.</span><a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0395"><span class="elsevierStyleSup">25</span></a> más de un tercio de los pacientes refieren disnea a los 3,5 años después de una EP aguda, y hasta el 76% de los mismos refiere que la disnea había aparecido o empeorado tras la EP<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0395"><span class="elsevierStyleSup">25</span></a>. Sanchez et al<span class="elsevierStyleItalic">.</span><a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0295"><span class="elsevierStyleSup">5</span></a> describen que un 30% de los pacientes presentaban defectos de perfusión persistentes tras una EP, hallazgo que se asoció a un empeoramiento de la disnea y menor distancia recorrida en la prueba de marcha de 6 minutos, así como al incremento de la PAP sistólica estimada por ecocardiografía<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0295"><span class="elsevierStyleSup">5</span></a>.</p><elsevierMultimedia ident="tbl0010"></elsevierMultimedia><p id="par0040" class="elsevierStylePara elsevierViewall">El empeoramiento o aparición de disnea de esfuerzo tras la EP también ha sido evaluado mediante cuestionarios de calidad de vida<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0415"><span class="elsevierStyleSup">29,30</span></a>. Asimismo, se observa que resultados peores en los cuestionarios de calidad de vida se asocian a menor distancia recorrida en la prueba de marcha de 6 minutos<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0415"><span class="elsevierStyleSup">29</span></a>.</p></span><span id="sec0015" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0035">Disminución de la capacidad de ejercicio</span><p id="par0045" class="elsevierStylePara elsevierViewall">En los pacientes que presentan disnea tras una EP, la prueba de esfuerzo cardiopulmonar (PECP) puede ser útil para poner de manifiesto de manera objetiva los mecanismos que la producen. La PECP identifica patrones que permiten establecer el mecanismo de la limitación de la tolerancia al esfuerzo, que tras la EP puede ser debida a disfunción vascular, desacondicionamiento físico o la presencia de comorbilidades. En pacientes con trombosis residual, la PECP puede detectar precozmente aquellos en los que la obstrucción del lecho vascular pulmonar condiciona una respuesta vascular al ejercicio anómala y/o ineficiencia ventilatoria<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0290"><span class="elsevierStyleSup">4,31</span></a>.</p><p id="par0050" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Algunos pacientes con trombosis residual presentan menor capacidad de reclutamiento y distensión del lecho vascular pulmonar como mecanismo de adaptación al incremento de volumen sistólico que se produce durante el esfuerzo. Como consecuencia, durante el esfuerzo aumenta la PAP y la relación PAP/gasto cardiaco, situación que define la disfunción vascular pulmonar. Este aumento de la poscarga del ventrículo derecho puede condicionar la disminución del volumen sistólico y el aumento de la respuesta cronotrópica compensatoria<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0290"><span class="elsevierStyleSup">4,32</span></a>.</p><p id="par0055" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Al mismo tiempo, la presencia de oclusiones vasculares puede limitar la perfusión de las unidades alveolares dependientes de dichos vasos y dar lugar a desequilibrio ventilación-perfusión e ineficiencia ventilatoria, que es más evidente durante el esfuerzo. Esta ineficiencia se refleja en un aumento de la pendiente de la relación entre ventilación y producción de CO<span class="elsevierStyleInf">2</span> (VE/VCO<span class="elsevierStyleInf">2</span>), la disminución de la presión parcial de CO<span class="elsevierStyleInf">2</span> al final de la espiración (PETCO<span class="elsevierStyleInf">2</span>) en el umbral anaeróbico y el aumento del espacio muerto fisiológico (VD/VT)<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0290"><span class="elsevierStyleSup">4,31,32</span></a>.</p><p id="par0060" class="elsevierStylePara elsevierViewall">El comportamiento durante el esfuerzo de los pacientes con ETEC es similar al que presentan los pacientes con HPTEC<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0430"><span class="elsevierStyleSup">32,33</span></a> y difiere claramente del de los sujetos sanos<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0425"><span class="elsevierStyleSup">31,32</span></a>. Ambos grupos de pacientes presentan menor consumo de O<span class="elsevierStyleInf">2</span> y carga tolerada, ineficiencia ventilatoria y alteración del intercambio gaseoso durante el esfuerzo<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0425"><span class="elsevierStyleSup">31,32</span></a>. El compromiso de la función del ventrículo derecho es superior en la HPTEC, en comparación con la ETEC, lo que se refleja en un menor pulso de O<span class="elsevierStyleInf">2</span> (consumo de O<span class="elsevierStyleInf">2</span>/frecuencia cardiaca) en el esfuerzo máximo<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0430"><span class="elsevierStyleSup">32</span></a>.</p><p id="par0065" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Asimismo, la PECP permite descartar que el origen de la sintomatología sea por una limitación de origen ventilatorio, secundaria a enfermedad respiratoria, o por desacondicionamiento físico<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0425"><span class="elsevierStyleSup">31,34</span></a>.</p></span><span id="sec0020" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0040">Cambios hemodinámicos tras la embolia pulmonar</span><span id="sec0025" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0045">Mediciones no invasivas</span><p id="par0070" class="elsevierStylePara elsevierViewall">La realización sistemática de ecocardiografía tras una EP se ha empleado para el cribado de la HPTEC, aunque a la hora de interpretar los resultados hay que tener en cuenta que esta prueba no está exenta de errores por ser operador-dependiente y solo proporciona una estimación indirecta de la PAP sistólica (PAPs). En el estudio clásico de Ribeiro et al.<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0545"><span class="elsevierStyleSup">35</span></a>, solo el 56% de los pacientes mostraban una PAPs normal (<<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>30<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mmHg) transcurrido un año de la EP. En un estudio realizado en 744 pacientes consecutivos, se encontró que a los 36 meses tras la EP el 67,7% de los pacientes presentaba valores de PAPs estimada inferiores a 36<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mmHg, considerados de baja probabilidad de HP<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0550"><span class="elsevierStyleSup">36</span></a>. La incidencia de PAPs estimada<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>50<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mmHg fue del 8,3%<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0550"><span class="elsevierStyleSup">36</span></a>. En un análisis del Registro Internacional de Enfermedad Tromboembólica Venosa (RIETE) se hallaron cifras similares, el 11,1% de los pacientes presentaron PAPs estimada<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>50<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mmHg<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0555"><span class="elsevierStyleSup">37</span></a>. En dicho estudio los pacientes con PAPs elevada fueron predominantemente mujeres mayores de 70 años, con antecedentes de insuficiencia cardiaca o enfermedad pulmonar obstructiva crónica, insuficiencia renal y varices<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0555"><span class="elsevierStyleSup">37</span></a>, por lo que es posible que en una parte de los pacientes este aumento de PAPs sea debido a las comorbilidades observadas. Otros estudios prospectivos en los que se ha realizado ecocardiografía sistemática reflejan que solo un pequeño porcentaje de pacientes presentan una ecocardiografía alterada durante el seguimiento tras una EP aguda<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0560"><span class="elsevierStyleSup">38</span></a>. En un análisis efectuado en 2.256 pacientes con EP del registro RIETE, en el que se excluyeron pacientes con antecedentes de enfermedad cardiaca o pulmonar, se constató que a los 6-12 meses de la EP el 26% de los pacientes presentaban hallazgos ecocardiográficos de riesgo moderado o alto de HP<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0465"><span class="elsevierStyleSup">39</span></a>, cifra que claramente sobreestima la incidencia de HPTEC tras la EP y cuestiona la ecocardiografía sistemática como herramienta de detección precoz de HPTEC<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0560"><span class="elsevierStyleSup">38</span></a>. A día de hoy no existe información acerca del posible papel de la ecocardiografía de esfuerzo en la detección de HP de esfuerzo en los pacientes con secuelas post-EP.</p></span><span id="sec0030" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0050">Mediciones invasivas</span><p id="par0075" class="elsevierStylePara elsevierViewall">No existen estudios en los que se haya evaluado de forma sistemática la hemodinámica pulmonar mediante cateterismo cardiaco derecho tras la EP aguda, dado el carácter invasivo de dicha medición. Habitualmente, la evaluación hemodinámica se ha circunscrito a los casos en que el ecocardiograma mostraba datos sugestivos de HP.</p><p id="par0080" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Un metaanálisis reciente sobre la incidencia de HPTEC en pacientes seguidos durante 2 años tras un episodio de EP muestra una prevalencia de HP, diagnosticada mediante estudio hemodinámico, del 0,6% entre todos los pacientes que sufrieron EP<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0385"><span class="elsevierStyleSup">23</span></a>. Sin embargo, entre los supervivientes tras la EP la prevalencia fue significativamente superior, del 3,2%. Y si se considera solamente a los supervivientes sin comorbilidades mayores, la prevalencia fue del 2,8%<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0385"><span class="elsevierStyleSup">23</span></a>.</p><p id="par0085" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Se desconoce la prevalencia de pacientes con valores anormales de PAP media (><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>20<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mmHg), acorde con la nueva definición de HP propuesta en el <span class="elsevierStyleItalic">6<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>th World Symposium on Pulmonary Hypertension</span> (WSPH)<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0470"><span class="elsevierStyleSup">40</span></a>, o de aquellos que presentan HP de esfuerzo, tras la EP.</p><p id="par0090" class="elsevierStylePara elsevierViewall">En un estudio efectuado en 14 pacientes con trombosis persistente, sin HP en reposo, van Kan et al<span class="elsevierStyleItalic">.</span><a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0290"><span class="elsevierStyleSup">4</span></a> demostraron que estos pacientes presentaban un comportamiento anormal de la hemodinámica pulmonar durante el ejercicio, con mayor ineficiencia ventilatoria, aumento de la relación PAP media/gasto cardiaco y disminución de la distensibilidad vascular pulmonar<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0290"><span class="elsevierStyleSup">4</span></a>, hallazgos que concuerdan con el concepto de disfunción vascular.</p></span></span><span id="sec0035" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0055">Hipertensión pulmonar tromboembólica crónica</span><p id="par0095" class="elsevierStylePara elsevierViewall">La HPTEC constituye la complicación más grave dentro del espectro de complicaciones tras la EP. Se define por la presencia de HP asociada a defectos de perfusión pulmonar tras al menos 3 meses de anticoagulación efectiva<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0470"><span class="elsevierStyleSup">40</span></a>. Entre los pacientes con HPTEC hay un porcentaje significativo, alrededor de 25%<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0475"><span class="elsevierStyleSup">41</span></a>, en los que no existe antecedente de un episodio de EP aguda. Los mecanismos patogenéticos de la HPTEC no son bien conocidos. En los mismos intervienen, por un lado, las propias lesiones trombóticas como reflejo del fracaso de la trombólisis endógena<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0480"><span class="elsevierStyleSup">42,43</span></a>, y por otro, los cambios en la microvasculatura pulmonar de las zonas no ocluidas, donde se produce remodelado y disfunción vascular. Estos cambios son similares a los observados en la hipertensión arterial pulmonar y se atribuyen al hiperaflujo sanguíneo relativo al «desviarse» el flujo pulmonar de las zonas ocluidas hacia las zonas no ocluidas<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0280"><span class="elsevierStyleSup">2,42</span></a>.</p><p id="par0100" class="elsevierStylePara elsevierViewall">El porqué solo una proporción reducida de los pacientes que han sufrido una EP desarrollan HPTEC es desconocido. Factores protrombóticos como la concentración elevada de factor <span class="elsevierStyleSmallCaps">viii</span> y anticuerpos antifosfolipídicos se han asociado al desarrollo de HPTEC<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0490"><span class="elsevierStyleSup">44,45</span></a>. También se han implicado factores relacionados con la angiogénesis como el factor de crecimiento del endotelio vascular y la vía de señalización Notch<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0500"><span class="elsevierStyleSup">46</span></a>. Recientemente se ha sugerido la implicación de la circulación bronquial en el desarrollo de la HPTEC a partir de la demostración de anastomosis entre arterias bronquiales y arteriolas precapilares o venas pulmonares. El gradiente de presión entre la circulación bronquial (sistémica) y la pulmonar puede dar lugar a cambios en la microvasculatura pulmonar con incremento de las fibras musculares y engrosamiento fibrótico de la pared<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0505"><span class="elsevierStyleSup">47</span></a> (<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#fig0010">fig. 2</a>).</p><elsevierMultimedia ident="fig0010"></elsevierMultimedia><p id="par0105" class="elsevierStylePara elsevierViewall">En la última guía clínica de diagnóstico y tratamiento de la EP de la <span class="elsevierStyleItalic">European Society of Cardiology</span> (ESC)-<span class="elsevierStyleItalic">European Respiratory Society</span> (ERS) se recogen como factores de riesgo para el desarrollo de HPTEC tras una EP: a) los asociados al evento agudo: episodio previo de trombosis venosa, extensión del trombo en la imagen, presencia de disfunción del VD en ecocardiografía y hallazgos en la angioTC sugestivos de cronicidad<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0365"><span class="elsevierStyleSup">19</span></a>; y b) factores concomitantes predisponentes: cortocircuito ventrículo-auricular, infección crónica de catéter, portador de marcapasos, esplenectomía, estados de hipercoagulabilidad, grupo ABO distinto del O Rh−, hipotiroidismo tratado con hormona tiroidea, antecedentes de cáncer, síndromes mieloproliferativos, enfermedad inflamatoria intestinal y osteomielitis crónica<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0365"><span class="elsevierStyleSup">19</span></a>.</p><p id="par0110" class="elsevierStylePara elsevierViewall">La HPTEC debe descartarse siempre como causa de HP, por lo que se recomienda el cribado con gammagrafía V-Q en todos los casos de HP<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0285"><span class="elsevierStyleSup">3</span></a>. Si esta es anormal, la evaluación diagnóstica de los pacientes con HPTEC incluye cateterismo cardiaco derecho para caracterizar la situación hemodinámica y pruebas de imagen para identificar la localización de las lesiones (angiografía pulmonar selectiva por sustracción digital y/o angioTC)<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0285"><span class="elsevierStyleSup">3,48</span></a>.</p><p id="par0115" class="elsevierStylePara elsevierViewall">El tratamiento de elección de la HPTEC es la endarterectomía pulmonar (EAP), por lo que todos los pacientes con HPTEC deberían ser evaluados por un comité multidisciplinar en un centro con experiencia en dicha cirugía<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0510"><span class="elsevierStyleSup">48</span></a>. En los pacientes no tributarios de EAP está indicado el tratamiento farmacológico con fármacos específicos de hipertensión arterial pulmonar. En algunos casos puede plantearse la realización de angioplastia pulmonar con balón en centros especializados con experiencia en el procedimiento<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0285"><span class="elsevierStyleSup">3,48</span></a>.</p></span><span id="sec0040" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0060">Enfermedad tromboembólica crónica</span><p id="par0120" class="elsevierStylePara elsevierViewall">La ETEC se caracteriza por síntomas, limitación al esfuerzo y trombosis residual tras una EP, similares a los de la HPTEC, pero sin HP en reposo<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0285"><span class="elsevierStyleSup">3</span></a>. Esta entidad también ha sido designada con otros nombres como <span class="elsevierStyleItalic">síndrome post-trombótico pulmonar</span><a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0285"><span class="elsevierStyleSup">3</span></a> o <span class="elsevierStyleItalic">enfermedad vascular pulmonar tromboembólica crónica</span><a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0285"><span class="elsevierStyleSup">3,49</span></a><span class="elsevierStyleItalic">.</span> Nosotros preferimos el nombre de <span class="elsevierStyleItalic">enfermedad tromboembólica crónica</span> pulmonar, acorde con lo propuesto en el <span class="elsevierStyleItalic">6<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>WSPH</span> (<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tbl0015">tabla 3</a>)<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0285"><span class="elsevierStyleSup">3</span></a> y la última guía clínica de EP de la <span class="elsevierStyleItalic">European Society of Cardiology-European Respiratory Society</span><a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0365"><span class="elsevierStyleSup">19</span></a>. El concepto de ETEC surgió cuando la HP venía definida por una PAP media<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>≥<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>25<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mmHg. La propuesta actual del <span class="elsevierStyleItalic">6<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>WSPH</span> de reducir el umbral para definir HP a una PAP media<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>20<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mmHg (con resistencia vascular pulmonar<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>3 unidades Wood)<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0285"><span class="elsevierStyleSup">3</span></a> conlleva que pacientes anteriormente diagnosticados de ETEC puedan ser ahora diagnosticados de HPTEC.</p><elsevierMultimedia ident="tbl0015"></elsevierMultimedia><p id="par0125" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Si la ETEC representa una fase previa a la HPTEC o se trata de pacientes con trombosis pulmonar persistente en quienes no se ponen en marcha los mecanismos que condicionan el desarrollo de HPTEC es objeto de debate. En cualquier caso, los pacientes con ETEC presentan síntomas y limitación de la tolerancia al esfuerzo atribuible a disfunción vascular pulmonar. Esta disfunción vascular se pone de manifiesto durante el esfuerzo, por lo que las pruebas diagnósticas realizadas en reposo suelen estar dentro de los límites de la normalidad, ya que carecen de la sensibilidad necesaria para detectar la vasculopatía pulmonar. Sin embargo, el comportamiento durante el esfuerzo de los pacientes con ETEC se asemeja al que presentan los pacientes con HPTEC<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0425"><span class="elsevierStyleSup">31,45</span></a>.</p><p id="par0130" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Por consiguiente, la ETEC es aquella situación que se produce como consecuencia de la persistencia de trombos en el lecho vascular pulmonar que condiciona vasculopatía pulmonar, la cual limita la distensibilidad del lecho vascular pulmonar y da lugar a ineficiencia ventilatoria durante el esfuerzo. Por consiguiente, la detección de la ETEC debe ir enfocada a poner de manifiesto la persistencia de trombos y el compromiso de la circulación pulmonar en el esfuerzo. De un lado, se ha de constatar la presencia de trombosis residual, para lo cual la gammagrafía V-Q es la prueba con mayor sensibilidad, tal y como se recoge en los documentos del 6WSPH<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0285"><span class="elsevierStyleSup">3</span></a>, y de otro, precisa poner en evidencia la disfunción vascular pulmonar, la cual puede objetivarse mediante la PECP. Esta demuestra un patrón de limitación de la tolerancia al esfuerzo de origen cardiovascular (disminución del consumo pico de O<span class="elsevierStyleInf">2</span>, umbral anaeróbico precoz, pulso de O<span class="elsevierStyleInf">2</span> disminuido), acompañado de signos de ineficiencia ventilatoria por la obliteración vascular (aumento de la pendiente VE/VCO<span class="elsevierStyleInf">2</span>, y aumento del equivalente de CO<span class="elsevierStyleInf">2</span> y disminución de la PETCO<span class="elsevierStyleInf">2</span> en el umbral anaeróbico), descartando un patrón de limitación de origen ventilatorio.</p><p id="par0135" class="elsevierStylePara elsevierViewall">No existen aún en la literatura criterios para el diagnóstico de la ETEC y su detección tras una EP. En la <a class="elsevierStyleCrossRef" href="#fig0015">figura 3</a> efectuamos una propuesta de algoritmo de seguimiento tras la EP dirigido a detectar HPTEC o ETEC. En pacientes sintomáticos con trombosis residual, objetivada preferentemente mediante gammagrafía V-Q, se efectuará ecocardiograma que informará sobre la probabilidad de HP. Si la probabilidad es alta se efectuará cateterismo cardiaco derecho. Si es baja, se efectuará PECP. Si esta pone de manifiesto un patrón de limitación de la tolerancia al esfuerzo de origen cardiovascular con criterios de ineficiencia ventilatoria, se aconseja realizar cateterismo cardiaco derecho, con o sin mediciones en esfuerzo<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0520"><span class="elsevierStyleSup">50</span></a>. El diagnóstico de ETEC se establecerá en los casos con PAPm de 21-24<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mmHg en reposo, o en aquellos con HP de esfuerzo (PAPm<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>30<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mmHg y resistencia pulmonar total<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>3<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>UW).</p><elsevierMultimedia ident="fig0015"></elsevierMultimedia></span><span id="sec0045" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0065">Implicaciones terapéuticas</span><p id="par0140" class="elsevierStylePara elsevierViewall">En los últimos años se han publicado pequeñas series de casos de pacientes con tromboembolia pulmonar crónica, sintomáticos, pero sin HP, lo que se corresponde con el perfil clínico de ETEC, en quienes se realizó EAP<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0525"><span class="elsevierStyleSup">51,52</span></a>. Donahoe et al.<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0530"><span class="elsevierStyleSup">52</span></a> recogen una serie de 179 pacientes en quienes se practicó EAP, de los cuales 22 tenían ETEC con una PAP media de 21<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mmHg y resistencia vascular pulmonar de 252<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>din.s·cm<span class="elsevierStyleSup">-5</span>, que fueron seguidos durante 23 meses tras la intervención. Tras la cirugía la PAP media disminuyó a 17<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mmHg y mejoró la clase funcional. Las complicaciones en la ETEC fueron menos frecuentes y menos severas que en la HPTEC<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0275"><span class="elsevierStyleSup">1</span></a>. De los pacientes con ETEC en quienes no se realizó EAP, uno de ellos progresó a HPTEC.</p><p id="par0145" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Taboada et al.<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0525"><span class="elsevierStyleSup">51</span></a> describen 20 pacientes con un perfil similar: tromboembolia pulmonar crónica, PAP media<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>25<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mmHg en reposo, limitación funcional y síntomas con el esfuerzo, e incremento del espacio muerto en la PECP. Tras la cirugía los pacientes presentaron mejoría de los síntomas, de la capacidad funcional y de la puntuación en los cuestionarios de calidad de vida, comparables a los pacientes con HPTEC.</p><p id="par0150" class="elsevierStylePara elsevierViewall">La EAP en los pacientes con ETEC e HP de esfuerzo mejora de forma significativa la clase funcional y la tolerancia al esfuerzo a expensas de una mejoría en la eficiencia ventilatoria<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0290"><span class="elsevierStyleSup">4</span></a>.</p><p id="par0155" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Todavía no se dispone de datos acerca del tratamiento de la ETEC con fármacos específicos de hipertensión arterial pulmonar. Recientemente se ha publicado una pequeña serie de 10 pacientes con ETEC tratados mediante angioplastia pulmonar con balón en los que se observó mejoría clínica y hemodinámica<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0535"><span class="elsevierStyleSup">53</span></a>.</p><p id="par0160" class="elsevierStylePara elsevierViewall">En cualquier caso, a falta de mayor evidencia en relación con el tratamiento de esta entidad y la estandarización de los procedimientos diagnósticos durante el esfuerzo, se recomienda que la valoración de estos pacientes, al igual que en la HPTEC, se efectúe en centros de referencia con experiencia en el tratamiento quirúrgico de la HPTEC.</p><p id="par0165" class="elsevierStylePara elsevierViewall">A pesar de los potenciales efectos positivos de la rehabilitación cardiopulmonar en pacientes con ETEC<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0540"><span class="elsevierStyleSup">54</span></a>, aun no existen evidencias que permita generar recomendaciones.</p></span><span id="sec0050" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0070">Conclusión</span><p id="par0170" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Las lesiones trombóticas persistentes en los pacientes que sufren una EP son frecuentes. El espectro clínico asociado a estas lesiones es amplio, oscilando desde un curso asintomático con recuperación funcional completa hasta la HPTEC. En los últimos años ha emergido el concepto de ETEC pulmonar para designar al subgrupo de pacientes con lesiones trombóticas persistentes que presentan síntomas, limitación a la tolerancia al esfuerzo y disfunción vascular pulmonar, pero que no muestran HP en reposo. La prevalencia de esta entidad es desconocida y los criterios para diagnosticarla no están claramente definidos. La demostración de lesiones trombóticas persistentes, el desarrollo o empeoramiento sintomático tras la EP y la demostración de intolerancia al esfuerzo de origen cardiovascular, junto con una hemodinámica pulmonar normal en reposo, constituyen a día de hoy los elementos de mayor consenso para el diagnóstico de ETEC. En base a pequeñas series de casos con ETEC que se han beneficiado de EAP, es aconsejable que los pacientes con ETEC sean valorados en centros con experiencia en HPTEC y EAP a fin de considerar la posible indicación de dicha cirugía, o la realización de procedimientos terapéuticos análogos a los empleados en la HPTEC, cuya relación riesgo/beneficio deberá ser analizada individualmente. En cualquier caso, es recomendable el seguimiento estrecho de estos pacientes, ya que no es descartable que puedan evolucionar a HPTEC.</p></span><span id="sec0055" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0075">Financiación</span><p id="par0175" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Financiado por: Instituto de Salud Carlos III (España): PI15/00582 y PI15/01085.</p></span><span id="sec0060" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0080">Conflicto de intereses</span><p id="par0180" class="elsevierStylePara elsevierViewall">PRM: declara haber recibido ayudas para la asistencia a Congresos y reuniones científicas de Actelion, Bayer Healthcare y MSD. Ha participado en comités asesores de Actelion, Bayer y ha recibido ayudas para la formación de Glaxo Smithkline, Actelion.</p><p id="par0185" class="elsevierStylePara elsevierViewall">ROC: declara haber recibido ayudas para la asistencia a Congresos y reuniones científicas de Sanofi, Leo-Pharma, Rovi, Glaxo Smithkline, Actelion, Bayer Healthcare y MSD. Ha participado en comités asesores de Actelion, Bayer, Rovi y Leo-Pharma y ha recibido ayudas para proyectos de investigación de Leo-Pharma y Bayer Healthcare.</p><p id="par0190" class="elsevierStylePara elsevierViewall">JAB: declara haber recibido honorarios por conferencias y participación en comités asesores de Actelion, Arena Pharmaceuticals, GSK y MSD; y ayudas para la investigación a través de su institución de Actelion, GSK, MSD y Ferrer.</p></span></span>" "textoCompletoSecciones" => array:1 [ "secciones" => array:15 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "xres1332860" "titulo" => "Resumen" "secciones" => array:1 [ 0 => array:1 [ "identificador" => "abst0005" ] ] ] 1 => array:2 [ "identificador" => "xpalclavsec1227971" "titulo" => "Palabras clave" ] 2 => array:3 [ "identificador" => "xres1332859" "titulo" => "Abstract" "secciones" => array:1 [ 0 => array:1 [ "identificador" => "abst0010" ] ] ] 3 => array:2 [ "identificador" => "xpalclavsec1227972" "titulo" => "Keywords" ] 4 => array:2 [ "identificador" => "sec0005" "titulo" => "Trombosis residual" ] 5 => array:2 [ "identificador" => "sec0010" "titulo" => "Persistencia de síntomas tras la embolia pulmonar" ] 6 => array:2 [ "identificador" => "sec0015" "titulo" => "Disminución de la capacidad de ejercicio" ] 7 => array:3 [ "identificador" => "sec0020" "titulo" => "Cambios hemodinámicos tras la embolia pulmonar" "secciones" => array:2 [ 0 => array:2 [ "identificador" => "sec0025" "titulo" => "Mediciones no invasivas" ] 1 => array:2 [ "identificador" => "sec0030" "titulo" => "Mediciones invasivas" ] ] ] 8 => array:2 [ "identificador" => "sec0035" "titulo" => "Hipertensión pulmonar tromboembólica crónica" ] 9 => array:2 [ "identificador" => "sec0040" "titulo" => "Enfermedad tromboembólica crónica" ] 10 => array:2 [ "identificador" => "sec0045" "titulo" => "Implicaciones terapéuticas" ] 11 => array:2 [ "identificador" => "sec0050" "titulo" => "Conclusión" ] 12 => array:2 [ "identificador" => "sec0055" "titulo" => "Financiación" ] 13 => array:2 [ "identificador" => "sec0060" "titulo" => "Conflicto de intereses" ] 14 => array:1 [ "titulo" => "Bibliografía" ] ] ] "pdfFichero" => "main.pdf" "tienePdf" => true "fechaRecibido" => "2019-04-29" "fechaAceptado" => "2019-10-21" "PalabrasClave" => array:2 [ "es" => array:1 [ 0 => array:4 [ "clase" => "keyword" "titulo" => "Palabras clave" "identificador" => "xpalclavsec1227971" "palabras" => array:3 [ 0 => "Embolia pulmonar" 1 => "Hipertensión pulmonar tromboembólica crónica" 2 => "Prueba de esfuerzo" ] ] ] "en" => array:1 [ 0 => array:4 [ "clase" => "keyword" "titulo" => "Keywords" "identificador" => "xpalclavsec1227972" "palabras" => array:3 [ 0 => "Pulmonary embolism" 1 => "Chronic thromboembolic pulmonary hypertension" 2 => "Stress test" ] ] ] ] "tieneResumen" => true "resumen" => array:2 [ "es" => array:2 [ "titulo" => "Resumen" "resumen" => "<span id="abst0005" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><p id="spar0005" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Es frecuente observar lesiones trombóticas persistentes en los pacientes que sufren una embolia pulmonar. Estas lesiones pueden cursar con un espectro clínico amplio, desde un curso asintomático con recuperación funcional completa hasta la hipertensión pulmonar tromboembólica crónica. En los últimos años ha emergido el concepto de enfermedad tromboembólica crónica pulmonar para designar al subgrupo de pacientes con lesiones trombóticas persistentes que presentan síntomas con el esfuerzo y disfunción vascular pulmonar, pero que no muestran hipertensión pulmonar en reposo. La prevalencia de esta entidad es desconocida y los criterios para diagnosticarla no están definidos. El objetivo del presente artículo es analizar las secuelas que se producen tras una embolia pulmonar y revisar la información disponible sobre la enfermedad tromboembólica crónica, con especial énfasis en su diagnóstico y abordaje terapéutico.</p></span>" ] "en" => array:2 [ "titulo" => "Abstract" "resumen" => "<span id="abst0010" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><p id="spar0010" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Persistent thrombotic lesions are common in patients with pulmonary embolism. These lesions occur on a clinical spectrum, ranging from an asymptomatic course with complete functional recovery to chronic thromboembolic pulmonary hypertension. The concept of chronic thromboembolic disease has emerged in recent years to describe a subgroup of patients with persistent thrombotic lesions who have symptoms on exertion and pulmonary vascular dysfunction, but no pulmonary hypertension at rest. The prevalence of this entity is unknown and the criteria for diagnosing it are not defined. The aim of this article is to analyze post- pulmonary embolism sequelae and review existing evidence on chronic thromboembolic disease, with special emphasis on its diagnosis and therapeutic approach.</p></span>" ] ] "multimedia" => array:6 [ 0 => array:7 [ "identificador" => "fig0005" "etiqueta" => "Figura 1" "tipo" => "MULTIMEDIAFIGURA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "figura" => array:1 [ 0 => array:4 [ "imagen" => "gr1.jpeg" "Alto" => 1667 "Ancho" => 1667 "Tamanyo" => 122616 ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0015" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Espectro de complicaciones tras la embolia pulmonar. Representación gráfica del espectro de complicaciones tras la embolia pulmonar (EP), desde la trombosis persistente hasta la hipertensión pulmonar tromboembólica crónica (HPTEC). Entre los pacientes con trombosis persistente existe un subgrupo que presenta síntomas atribuibles a disfunción vascular pulmonar, entendiendo por tal la falta de adaptación del lecho vascular pulmonar a los cambios que se producen durante el ejercicio. Se considera que estos pacientes tienen enfermedad tromboembólica crónica (ETEC) pulmonar.</p>" ] ] 1 => array:7 [ "identificador" => "fig0010" "etiqueta" => "Figura 2" "tipo" => "MULTIMEDIAFIGURA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "figura" => array:1 [ 0 => array:4 [ "imagen" => "gr2.jpeg" "Alto" => 1444 "Ancho" => 2500 "Tamanyo" => 165119 ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0020" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Fisiopatología de la hipertensión pulmonar tromboembólica crónica.</p>" ] ] 2 => array:7 [ "identificador" => "fig0015" "etiqueta" => "Figura 3" "tipo" => "MULTIMEDIAFIGURA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "figura" => array:1 [ 0 => array:4 [ "imagen" => "gr3.jpeg" "Alto" => 2188 "Ancho" => 2496 "Tamanyo" => 259469 ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0025" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Algoritmo diagnóstico de la enfermedad tromboembólica crónica. *Síntomas persistentes: persistencia de la disnea tras la embolia pulmonar, incremento de la misma y/o aparición de limitación a la tolerancia al esfuerzo sin causa alternativa que lo justifique.</p> <p id="spar0030" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">ETEC: enfermedad tromboembólica crónica; HP: hipertensión pulmonar; HPTEC: hipertensión pulmonar tromboembólica crónica; PAPm: presión arterial pulmonar media; POAP: presión de oclusión de la arteria pulmonar; RPT: resistencia pulmonar total; RVP: resistencia vascular pulmonar; UW: unidades Wood (mmHg/L/min).</p>" ] ] 3 => array:8 [ "identificador" => "tbl0005" "etiqueta" => "Tabla 1" "tipo" => "MULTIMEDIATABLA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "detalles" => array:1 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "at1" "detalle" => "Tabla " "rol" => "short" ] ] "tabla" => array:2 [ "leyenda" => "<p id="spar0040" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">AaPO<span class="elsevierStyleInf">2</span>: gradiente alvéolo-arterial de oxígeno; BNP: péptido natriurético cerebral; EECC: ensayos clínicos; EP: embolia pulmonar; ETV: enfermedad tromboembólica venosa; GGVP: gammagrafía de ventilación-perfusión pulmonar; SPECT: tomografía de emisión por fotón único; TC: tomografía computarizada; VRT: velocidad de regurgitación tricuspidea.</p>" "tablatextoimagen" => array:1 [ 0 => array:2 [ "tabla" => array:1 [ 0 => """ <table border="0" frame="\n \t\t\t\t\tvoid\n \t\t\t\t" class=""><thead title="thead"><tr title="table-row"><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Autor, año \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Pacientes (N) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Diseño del estudio \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Seguimiento \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Prueba de imagen \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Trombosis persistente \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Factores asociados a la persistencia de la trombosis \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th></tr></thead><tbody title="tbody"><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">M. Nijkeuter 2006<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0300"><span class="elsevierStyleSup">6</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">268 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Metaanálisis \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">8 días-6 meses \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">GGVP (n<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>187)TC (n<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>81) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">57% \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">O. Sanchez 2010<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0295"><span class="elsevierStyleSup">5</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">254 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Cohorte \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">12 meses \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">GGVP \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">29% \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Edad. Retraso en diagnóstico de EP aguda. Obstrucción vascular en EP agudaAntecedentes ETV previa \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">B. Cosmi 2011<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0305"><span class="elsevierStyleSup">7</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">173 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Cohorte \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">9 meses \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">TC (n<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>80)GGVP (n<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>93) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">15%28% \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Edad. Enfermedad pulmonar crónica \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">A. Alhadad 2012<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0310"><span class="elsevierStyleSup">8</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">227 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Cohorte retrospectivo \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">7 meses \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">SPECT \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">48% \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Defectos perfusión<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>50% en EP aguda \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">J.L. Alonso-Martínez 2012<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0315"><span class="elsevierStyleSup">9</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">120 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Cohorte \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">4-12 meses \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">TC \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">26% \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Carga trombótica. Elevación proBNP y troponina. AaPO<span class="elsevierStyleInf">2</span> en EP aguda. Antecedentes ETV previa \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">J. van ES 2013<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0320"><span class="elsevierStyleSup">10</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">327 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Análisis EECC \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">3 semanas \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">GGVPTC \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">56%69% \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Edad (solo cuando se valora con GGVP no con TC). Obstrucción vascular pulmonar extensa en EP aguda \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">D. Poli 2013<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0325"><span class="elsevierStyleSup">11</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">235 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Cohorte \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">11 meses (3-80) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">GGVP \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">26% \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Edad<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>67 años \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">P. den Exter 2015<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0330"><span class="elsevierStyleSup">12</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">157 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Cohorte \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">6 meses \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">TC \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">16% \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Antecedentes ETV previa \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">B. Planquette 2016<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0335"><span class="elsevierStyleSup">13</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">310 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Cohorte \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">9 meses (7-12) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">GGVP \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">19% \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Edad<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>71 años. Obstrucción vascular<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>10% en EP aguda \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">R. Pesavento 2017<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0340"><span class="elsevierStyleSup">14</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">647 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Cohorte \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">6 meses \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">GGVP \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">50% \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Edad<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>70 años. EP aguda no provocada \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">R. Chopard 2017<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0345"><span class="elsevierStyleSup">15</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">241 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Cohorte \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">3 meses \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">GGVP \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">41% \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">M. Meysman 2017<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0350"><span class="elsevierStyleSup">16</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">46 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Cohorte \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">6 meses \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">SPECT \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">52% \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Edad. Mujer. VRT elevada en ecocardiograma en EP aguda \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">T. Wan 2018<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0355"><span class="elsevierStyleSup">17</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">289 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Cohorte \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">6 meses \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">GGVP \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">60% \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">L. Raj 2019<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0360"><span class="elsevierStyleSup">18</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">356 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Cohorte \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">6 meses \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">GGVP \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">42% \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Edad<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>65. Enfermedad respiratoria crónica. Obstrucción vascular<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>25% en EP aguda \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr></tbody></table> """ ] "imagenFichero" => array:1 [ 0 => "xTab2284659.png" ] ] ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0035" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Persistencia de trombosis residual tras una embolia pulmonar aguda</p>" ] ] 4 => array:8 [ "identificador" => "tbl0010" "etiqueta" => "Tabla 2" "tipo" => "MULTIMEDIATABLA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "detalles" => array:1 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "at2" "detalle" => "Tabla " "rol" => "short" ] ] "tabla" => array:2 [ "leyenda" => "<p id="spar0050" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">BNP: péptido natriurético cerebral; NYHA: <span class="elsevierStyleItalic">New York Heart Association</span>; PAPs: presión arterial pulmonar sistólica; PECP: prueba de esfuerzo cardiopulmonar; Pemb-Qol: cuestionario específico de calidad de vida en pacientes con embolismo pulmonar; PESI: <span class="elsevierStyleItalic">pulmonary embolism score index</span>; PM6m: prueba de marcha de 6 minutos; VD/VI: relación tamaño ventrículo derecho/ventrículo izquierdo; VO<span class="elsevierStyleInf">2</span>: consumo pico de oxígeno.</p>" "tablatextoimagen" => array:1 [ 0 => array:2 [ "tabla" => array:1 [ 0 => """ <table border="0" frame="\n \t\t\t\t\tvoid\n \t\t\t\t" class=""><thead title="thead"><tr title="table-row"><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Autor, año \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Pacientes (N) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Diseño del estudio \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Seguimiento (tiempo) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Clase funcional (NYHA) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Disnea persistente \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Determinantes asociados \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th></tr></thead><tbody title="tbody"><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">F.A. Klok 2010<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0395"><span class="elsevierStyleSup">25</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">217 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Cohorte \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">3,6 años \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>I \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">36% \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Edad. Enfermedad cardiorrespiratoria. Índice masa corporal. Comorbilidades \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">O. Sánchez 2010<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0295"><span class="elsevierStyleSup">5</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">254 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Cohorte \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">12 meses \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>I \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">43% \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Obesidad. Enfermedad cardiorrespiratoria. VO<span class="elsevierStyleInf">2</span> en PECP. PM6m \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">B. Stevinson 2007<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0400"><span class="elsevierStyleSup">26</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">109 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Cohorte \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">6 meses \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>II \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">12% \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Edad. PM6m. Disfunción ventrículo derecho \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">F. Klok 2008<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0405"><span class="elsevierStyleSup">27</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">48 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Caso/Control \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">2 años \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>I \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">56% \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Enfermedad cardiorrespiratoria \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">J. Kline 2009<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0410"><span class="elsevierStyleSup">28</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">178 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Cohorte \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">6 meses \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>II \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">14% \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">PM6m. PAPs en ecocardiograma \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">M. Tavoly 2018<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0420"><span class="elsevierStyleSup">30</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">203 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Cohorte \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">3,6 años \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>I \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">47% \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Fumador. Continuar anticoagulación Recurrencia EP. PESI. Embolia bilateral. Relación VD/VI en ecocardiograma. BNP. PM6m. Pemb-Qol \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr></tbody></table> """ ] "imagenFichero" => array:1 [ 0 => "xTab2284657.png" ] ] ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0045" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Disnea persistente tras una embolia pulmonar</p>" ] ] 5 => array:8 [ "identificador" => "tbl0015" "etiqueta" => "Tabla 3" "tipo" => "MULTIMEDIATABLA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "detalles" => array:1 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "at3" "detalle" => "Tabla " "rol" => "short" ] ] "tabla" => array:2 [ "leyenda" => "<p id="spar0060" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">ETEC: enfermedad tromboembólica crónica; Gammagrafía V-Q: gammagrafía ventilación-perfusión; GC: gasto cardiaco; HPTEC: hipertensión pulmonar tromboembólica crónica; PAPm: presión arterial pulmonar media; PECP: prueba de esfuerzo cardiopulmonar; PETCO<span class="elsevierStyleInf">2</span>: presión parcial de dióxido de carbono al final de la espiración; VE: ventilación; VE/CO<span class="elsevierStyleInf">2</span>: equivalente ventilatorio de dióxido de carbono; VO<span class="elsevierStyleInf">2</span>: producción de dióxido de carbono; VO<span class="elsevierStyleInf">2</span> pico: consumo pico de oxígeno.</p><p id="spar0065" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Adaptada de: Kim et al.<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0285"><span class="elsevierStyleSup">3</span></a>.</p>" "tablatextoimagen" => array:1 [ 0 => array:2 [ "tabla" => array:1 [ 0 => """ <table border="0" frame="\n \t\t\t\t\tvoid\n \t\t\t\t" class=""><thead title="thead"><tr title="table-row"><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Criterios diagnósticos \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">HPTEC \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">ETEC \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th></tr></thead><tbody title="tbody"><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Síntomas \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Disnea de esfuerzo \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Disnea de esfuerzo \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Hipertensión pulmonar \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Presente en reposo \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Ausente en reposo \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Hemodinámica al ejercicio \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">PAPm<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>30<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mmHg, relación PAPm/GC<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>3 mmHg/L/min \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Gammagrafía V-Q \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Defectos de perfusión no coincidentes \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Defectos de perfusión no coincidentes \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Angiografía \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Típicos hallazgos de HPTEC \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Típicos hallazgos de HPTEC \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">PECP \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Disminución VO<span class="elsevierStyleInf">2</span> picoIneficiencia ventilatoria (aumento VE/VCO<span class="elsevierStyleInf">2</span>, disminución PETCO<span class="elsevierStyleInf">2</span>)Disfunción VD (disminución pulso de O<span class="elsevierStyleInf">2</span>) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Disminución VO<span class="elsevierStyleInf">2</span> picoIneficiencia ventilatoria (aumento VE/VCO<span class="elsevierStyleInf">2</span>, disminución PETCO<span class="elsevierStyleInf">2</span>)Excluye limitación ventilatoria y desacondicionamiento físico \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Ecocardiografía \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Excluye enfermedad valvular o del corazón izquierdo \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Anticoagulación \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Al menos 3 meses \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Al menos 3 meses \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr></tbody></table> """ ] "imagenFichero" => array:1 [ 0 => "xTab2284658.png" ] ] ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0055" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Diferencias entre hipertensión pulmonar tromboembólica crónica y enfermedad tromboembólica crónica pulmonar</p>" ] ] ] "bibliografia" => array:2 [ "titulo" => "Bibliografía" "seccion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "identificador" => "bibs0015" "bibliografiaReferencia" => array:54 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "bib0275" "etiqueta" => "1" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Trends in hospital admissions for pulmonary embolism in Spain from 2002 to 2011" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "J. De Miguel-Díez" 1 => "R. Jiménez-García" 2 => "D. Jiménez" 3 => "M. Monreal" 4 => "R. Guijarro" 5 => "R. Otero" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1183/09031936.00194213" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Eur Respir J." "fecha" => "2014" "volumen" => "44" "paginaInicial" => "942" "paginaFinal" => "950" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24993910" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 1 => array:3 [ "identificador" => "bib0280" "etiqueta" => "2" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "The pathobiology of chronic thromboembolic pulmonary hypertension" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:3 [ 0 => "I.M. Lang" 1 => "P. Dorfmüller" 2 => "A.V. Noordegraaf" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1513/AnnalsATS.201509-620AS" "Revista" => array:7 [ "tituloSerie" => "Ann Am Thorac Soc." "fecha" => "2016" "volumen" => "13" "numero" => "Suppl 3" "paginaInicial" => "S215" "paginaFinal" => "S221" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27571003" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 2 => array:3 [ "identificador" => "bib0285" "etiqueta" => "3" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Chronic thromboembolic pulmonary hypertension" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "N.H. Kim" 1 => "M. Delcroix" 2 => "X. Jais" 3 => "M.M. Madani" 4 => "H. Matsubara" 5 => "E. Mayer" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1183/13993003.01915-2018" "Revista" => array:4 [ "tituloSerie" => "Eur Respir J" "fecha" => "2019" "volumen" => "53" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30705126" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 3 => array:3 [ "identificador" => "bib0290" "etiqueta" => "4" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Hemodynamic and ventilatory responses during exercise in chronic thromboembolic disease" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "C. Van Kan" 1 => "M.N. van der Plas" 2 => "H.J. Reesink" 3 => "R.P. van Steenwijk" 4 => "J.J. Kloek" 5 => "R. Tepaske" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "J Thorac Cardiovasc Surg." "fecha" => "2016" "volumen" => "152" "paginaInicial" => "763" "paginaFinal" => "771" ] ] ] ] ] ] 4 => array:3 [ "identificador" => "bib0295" "etiqueta" => "5" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Perfusion defects after pulmonary embolism: Risk factors and clinical significance" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "O. Sanchez" 1 => "D. Helley" 2 => "S. Couchon" 3 => "A. Roux" 4 => "A. Delaval" 5 => "L. Trinquart" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1111/j.1538-7836.2010.03844.x" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "J Thromb Haemost." "fecha" => "2010" "volumen" => "8" "paginaInicial" => "1248" "paginaFinal" => "1255" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20236393" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 5 => array:3 [ "identificador" => "bib0300" "etiqueta" => "6" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Resolution of thromboemboli in patients with acute pulmonary embolism: A systematic review" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:4 [ 0 => "M. Nijkeuter" 1 => "M.M.C. Hovens" 2 => "B.L. Davidson" 3 => "M.V. Huisman" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1378/chest.129.1.192" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Chest." "fecha" => "2006" "volumen" => "129" "paginaInicial" => "192" "paginaFinal" => "197" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16424432" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 6 => array:3 [ "identificador" => "bib0305" "etiqueta" => "7" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Residual emboli on lung perfusion scan or multidetector computed tomography after a first episode of acute pulmonary embolism" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:6 [ 0 => "B. Cosmi" 1 => "M. Nijkeuter" 2 => "M. Valentino" 3 => "M.V. Huisman" 4 => "L. Barozzi" 5 => "G. Palareti" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Intern Emerg Med." "fecha" => "2011" "volumen" => "6" "paginaInicial" => "521" "paginaFinal" => "528" ] ] ] ] ] ] 7 => array:3 [ "identificador" => "bib0310" "etiqueta" => "8" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "The value of tomographic ventilation/perfusion scintigraphy (V/PSPECT) for follow-up and prediction of recurrence in pulmonary embolism" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:5 [ 0 => "A. Alhadad" 1 => "M. Miniati" 2 => "H. Alhadad" 3 => "A. Gottsäter" 4 => "M. Bajc" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.thromres.2012.09.002" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Thromb Res." "fecha" => "2012" "volumen" => "130" "paginaInicial" => "877" "paginaFinal" => "881" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23026380" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 8 => array:3 [ "identificador" => "bib0315" "etiqueta" => "9" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Residual pulmonary thromboemboli after acute pulmonary embolism" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:5 [ 0 => "J.L. Alonso-Martínez" 1 => "F.J. Anniccherico-Sánchez" 2 => "M.A. Urbieta-Echezarreta" 3 => "J.L. García-Sanchotena" 4 => "H.G. Herrero" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.ejim.2011.08.018" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Eur J Intern Med." "fecha" => "2012" "volumen" => "23" "paginaInicial" => "379" "paginaFinal" => "383" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22560390" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 9 => array:3 [ "identificador" => "bib0320" "etiqueta" => "10" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Clot resolution after 3 weeks of anticoagulant treatment for pulmonary embolism: Comparison of computed tomography and perfusion scintigraphy" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "J. Van Es" 1 => "R.A. Douma" 2 => "P.W. Kamphuisen" 3 => "V.E.A. Gerdes" 4 => "P. Verhamme" 5 => "P.S. Wells" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1111/jth.12150" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "J Thromb Haemost." "fecha" => "2013" "volumen" => "11" "paginaInicial" => "679" "paginaFinal" => "685" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23347140" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 10 => array:3 [ "identificador" => "bib0325" "etiqueta" => "11" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Risk of recurrence in patients with pulmonary embolism: Predictive role of D-dimer and of residual perfusion defects on lung scintigraphy" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "D. Poli" 1 => "C. Cenci" 2 => "E. Antonucci" 3 => "E. Grifoni" 4 => "C. Arcangeli" 5 => "D. Prisco" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1160/TH12-07-0534" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Thromb Haemost." "fecha" => "2013" "volumen" => "109" "paginaInicial" => "181" "paginaFinal" => "186" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23196319" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 11 => array:3 [ "identificador" => "bib0330" "etiqueta" => "12" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Thromboembolic resolution assessed by CT pulmonary angiography after treatment for acute pulmonary embolism" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "P.L. Den Exter" 1 => "J. Van Es" 2 => "L.J. Kroft" 3 => "P.M. Erkens" 4 => "R.A. Douma" 5 => "I.C. Mos" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1160/TH14-10-0842" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Thromb Haemost." "fecha" => "2015" "volumen" => "114" "paginaInicial" => "26" "paginaFinal" => "34" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26017397" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 12 => array:3 [ "identificador" => "bib0335" "etiqueta" => "13" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Residual pulmonary vascular obstruction and recurrence after acute pulmonary embolism. A single center cohort study" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "B. Planquette" 1 => "A. Ferré" 2 => "J. Peron" 3 => "A. Vial-Dupuy" 4 => "J. Pastre" 5 => "G. Mourin" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.thromres.2016" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Thromb Res." "fecha" => "2016" "volumen" => "148" "paginaInicial" => "70" "paginaFinal" => "75" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27815969" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 13 => array:3 [ "identificador" => "bib0340" "etiqueta" => "14" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Impact of residual pulmonary obstruction on the long-term outcome of patients with pulmonary embolism" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "R. Pesavento" 1 => "L. Filippi" 2 => "A. Palla" 3 => "A. Visonà" 4 => "C. Bova" 5 => "M. Marzolo" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:3 [ "tituloSerie" => "Eur Respir J." "fecha" => "2017" "volumen" => "49" ] ] ] ] ] ] 14 => array:3 [ "identificador" => "bib0345" "etiqueta" => "15" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Detection of residual pulmonary vascular obstruction by ventilation-perfusion lung scan late after a first pulmonary embolism" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "R. Chopard" 1 => "B. Genet" 2 => "F. Ecarnot" 3 => "M. Chatot" 4 => "G. Napporn" 5 => "A. Hyvert" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.amjcard.2017.03.002" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Am J Cardiol." "fecha" => "2017" "volumen" => "119" "paginaInicial" => "1883" "paginaFinal" => "1889" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28400030" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 15 => array:3 [ "identificador" => "bib0350" "etiqueta" => "16" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Factors determining altered perfusion after acute pulmonary embolism assessed by quantified single-photon emission computed tomography-perfusion scan" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:3 [ 0 => "M. Meysman" 1 => "H. Everaert" 2 => "W. Vincken" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.4103/1817-1737.197772" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Ann Thorac Med." "fecha" => "2017" "volumen" => "12" "paginaInicial" => "30" "paginaFinal" => "35" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28197219" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 16 => array:3 [ "identificador" => "bib0355" "etiqueta" => "17" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Residual pulmonary embolism as a predictor for recurrence after a first unprovoked episode: Results from the REVERSE cohort study" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "T. Wan" 1 => "M. Rodger" 2 => "W. Zeng" 3 => "P. Robin" 4 => "M. Righini" 5 => "M.J. Kovacs" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.thromres.2017.11.020" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Thromb Res." "fecha" => "2018" "volumen" => "162" "paginaInicial" => "104" "paginaFinal" => "109" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29224973" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 17 => array:3 [ "identificador" => "bib0360" "etiqueta" => "18" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Predictors for residual pulmonary vascular obstruction after unprovoked pulmonary embolism: implications for clinical practice—The PADIS-PE trial" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "L. Raj" 1 => "P. Robin" 2 => "R.L. Mao" 3 => "E. Presles" 4 => "C. Tromeur" 5 => "O. Sanchez" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1055/s-0039-1692424" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Thromb Haemost." "fecha" => "2019" "volumen" => "119" "paginaInicial" => "1489" "paginaFinal" => "1497" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31230343" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 18 => array:3 [ "identificador" => "bib0365" "etiqueta" => "19" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "2019 ESC Guidelines for the diagnosis and management of acute pulmonary embolism developed in collaboration with the European Respiratory Society (ERS)" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "S.V. Konstantinides" 1 => "G. Meyer" 2 => "C. Becattini" 3 => "H. Bueno" 4 => "G.-J. Geersing" 5 => "V.-P. Harjola" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1093/eurheartj/ehz405" "Revista" => array:2 [ "tituloSerie" => "Eur Heart J." "fecha" => "2019" ] ] ] ] ] ] 19 => array:3 [ "identificador" => "bib0370" "etiqueta" => "20" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Acute pulmonary embolism: Sensitivity and specificity of ventilation-perfusion scintigraphy in PIOPED II Study1" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:6 [ 0 => "H.D. Sostman" 1 => "P.D. Stein" 2 => "A. Gottschalk" 3 => "F. Matta" 4 => "R. Hull" 5 => "L. Goodman" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1148/radiol.2463070270" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Radiology." "fecha" => "2008" "volumen" => "246" "paginaInicial" => "941" "paginaFinal" => "946" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18195380" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 20 => array:3 [ "identificador" => "bib0375" "etiqueta" => "21" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Scintigraphic control of pulmonary embolism" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:5 [ 0 => "K. Hvid-Jacobsen" 1 => "J. Fogh" 2 => "S.L. Nielsen" 3 => "H.S. Thomsen" 4 => "O.J. Hartling" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1007/BF00253444" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Eur J Nucl Med." "fecha" => "1988" "volumen" => "14" "paginaInicial" => "71" "paginaFinal" => "72" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/3391214" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 21 => array:3 [ "identificador" => "bib0380" "etiqueta" => "22" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Perfusion lung scan in normal volunteers" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:5 [ 0 => "M.R. Tetalman" 1 => "P.B. Hoffer" 2 => "L.L. Heck" 3 => "A. Kunzmann" 4 => "A. Gottschalk" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1148/106.3.593" "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Radiology" "fecha" => "1973" "volumen" => "106" "paginaInicial" => "593" "paginaFinal" => "594" ] ] ] ] ] ] 22 => array:3 [ "identificador" => "bib0385" "etiqueta" => "23" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Incidence of chronic thromboembolic pulmonary hypertension after acute pulmonary embolism: A contemporary view of the published literature" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "Y.M. Ende-Verhaar" 1 => "S.C. Cannegieter" 2 => "A.V. Noordegraaf" 3 => "M. Delcroix" 4 => "P. Pruszczyk" 5 => "A.T.A. Mairuhu" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1183/13993003.01792-2016" "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Eur Respir J." "fecha" => "2017" "volumen" => "49" "paginaInicial" => "1601792" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28232411" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 23 => array:3 [ "identificador" => "bib0390" "etiqueta" => "24" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Incidence of chronic thromboembolic pulmonary hypertension after pulmonary embolism" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "V. Pengo" 1 => "A.W.A. Lensing" 2 => "M.H. Prins" 3 => "A. Marchiori" 4 => "B.L. Davidson" 5 => "F. Tiozzo" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1056/NEJMoa032274" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "N Engl J Med" "fecha" => "2004" "volumen" => "350" "paginaInicial" => "2257" "paginaFinal" => "2264" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15163775" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 24 => array:3 [ "identificador" => "bib0395" "etiqueta" => "25" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Prevalence and potential determinants of exertional dyspnea after acute pulmonary embolism" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:6 [ 0 => "F.A. Klok" 1 => "K.W. van Kralingen" 2 => "A.P.J. van Dijk" 3 => "F.H. Heyning" 4 => "H.W. Vliegen" 5 => "M.V. Huisman" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Respir Med." "fecha" => "2010" "volumen" => "104" "paginaInicial" => "1744" "paginaFinal" => "1749" ] ] ] ] ] ] 25 => array:3 [ "identificador" => "bib0400" "etiqueta" => "26" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Echocardiographic and functional cardiopulmonary problems 6 months after first-time pulmonary embolism in previously healthy patients" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:4 [ 0 => "B.G. Stevinson" 1 => "J. Hernandez-Nino" 2 => "G. Rose" 3 => "J.A. Kline" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1093/eurheartj/ehm295" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Eur Heart J." "fecha" => "2007" "volumen" => "28" "paginaInicial" => "2517" "paginaFinal" => "2524" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17670755" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 26 => array:3 [ "identificador" => "bib0405" "etiqueta" => "27" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Persistent dyspnea complaints at long-term follow-up after an episode of acute pulmonary embolism: Results of a questionnaire" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:5 [ 0 => "F.A. Klok" 1 => "J.E. Tijmensen" 2 => "M.L.A. Haeck" 3 => "K.W. van Kralingen" 4 => "M.V. Huisman" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.ejim.2008.02.006" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Eur J Intern Med." "fecha" => "2008" "volumen" => "19" "paginaInicial" => "625" "paginaFinal" => "629" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19046730" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 27 => array:3 [ "identificador" => "bib0410" "etiqueta" => "28" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Prospective evaluation of right ventricular function and functional status 6 months after acute submassive pulmonary embolism" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:5 [ 0 => "J.A. Kline" 1 => "M.T. Steuerwald" 2 => "M.R. Marchick" 3 => "J. Hernandez-Nino" 4 => "G.A. Rose" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1378/chest.08-2988" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Chest." "fecha" => "2009" "volumen" => "136" "paginaInicial" => "1202" "paginaFinal" => "1210" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19542256" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 28 => array:3 [ "identificador" => "bib0415" "etiqueta" => "29" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Health-related quality of life after pulmonary embolism: A cross-sectional study" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "M. Tavoly" 1 => "K.K. Utne" 2 => "L.-P. Jelsness-Jørgensen" 3 => "H.S. Wik" 4 => "F.A. Klok" 5 => "P.M. Sandset" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1136/bmjopen-2016-013086" "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "BMJ Open" "fecha" => "2016" "volumen" => "6" "paginaInicial" => "e013086" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27810979" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 29 => array:3 [ "identificador" => "bib0420" "etiqueta" => "30" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "The impact of post-pulmonary embolism syndrome and its possible determinants" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "M. Tavoly" 1 => "H.S. Wik" 2 => "P.-A. Sirnes" 3 => "L.-P. Jelsness-Jørgensen" 4 => "J.P. Ghanima" 5 => "F.A. Klok" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.thromres.2018.09.048" "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Thromb Res." "fecha" => "2018" "volumen" => "171" "paginaInicial" => "84" "paginaFinal" => "91" ] ] ] ] ] ] 30 => array:3 [ "identificador" => "bib0425" "etiqueta" => "31" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Inefficient exercise gas exchange identifies pulmonary hypertension in chronic thromboembolic obstruction following pulmonary embolism" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "C. McCabe" 1 => "G. Deboeck" 2 => "I. Harvey" 3 => "R.M. Ross" 4 => "D. Gopalan" 5 => "N. Screaton" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.thromres.2013.09.032" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Thromb Res." "fecha" => "2013" "volumen" => "132" "paginaInicial" => "659" "paginaFinal" => "665" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24157082" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 31 => array:3 [ "identificador" => "bib0430" "etiqueta" => "32" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Functional characterization of patients with chronic thromboembolic disease" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "M. Held" 1 => "P. Kolb" 2 => "M. Grün" 3 => "B. Jany" 4 => "G. Hübner" 5 => "A. Grgic" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1159/000447247" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Respiration." "fecha" => "2016" "volumen" => "91" "paginaInicial" => "503" "paginaFinal" => "509" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27327769" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 32 => array:3 [ "identificador" => "bib0435" "etiqueta" => "33" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "The post-PE syndrome: A new concept for chronic complications of pulmonary embolism" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:6 [ 0 => "F.A. Klok" 1 => "T. van der Hulle" 2 => "P.L. den Exter" 3 => "M. Lankeit" 4 => "M.V. Huisman" 5 => "S. Konstantinides" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.blre.2014.07.003" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Blood Rev." "fecha" => "2014" "volumen" => "28" "paginaInicial" => "221" "paginaFinal" => "226" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25168205" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 33 => array:3 [ "identificador" => "bib0440" "etiqueta" => "34" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Functional and exercise limitations after a first episode of pulmonary embolism: Results of the ELOPE prospective cohort study" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "S.R. Kahn" 1 => "A.M. Hirsch" 2 => "A. Akaberi" 3 => "P. Hernandez" 4 => "D.R. Anderson" 5 => "P.S. Wells" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.chest.2016.11.030" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Chest." "fecha" => "2017" "volumen" => "151" "paginaInicial" => "1058" "paginaFinal" => "1068" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27932051" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 34 => array:3 [ "identificador" => "bib0545" "etiqueta" => "35" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Pulmonary Embolism" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:5 [ 0 => "A. Ribeiro" 1 => "P. Lindmarker" 2 => "H. Johnsson" 3 => "A. Juhlin-Dannfelt" 4 => "L. Jorfeldt" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Circulation." "fecha" => "1999" "volumen" => "99" "paginaInicial" => "1325" "paginaFinal" => "1330" ] ] ] ] ] ] 35 => array:3 [ "identificador" => "bib0550" "etiqueta" => "36" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Echocardiographic assessment of pulmonary arterial pressure in the follow-up of patients with pulmonary embolism" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "R. Otero" 1 => "M. Oribe" 2 => "A. Ballaz" 3 => "D. Jimenez" 4 => "F. Uresandi" 5 => "D. Nauffal" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.thromres.2010.12.010" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Thromb Res." "fecha" => "2011" "volumen" => "127" "paginaInicial" => "303" "paginaFinal" => "308" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21247617" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 36 => array:3 [ "identificador" => "bib0555" "etiqueta" => "37" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Factors Associated with elevated Pulmonary Arterial Pressure Levels on the Echocardiographic Assessment in Patients with Prior Pulmonary Embolism" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "R. Otero" 1 => "T. Elías" 2 => "L. Jara" 3 => "J. Trujillo-Santos" 4 => "L. Bertoletti" 5 => "D. Nauffal" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.thromres.2013.01.034" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Thromb Res." "fecha" => "2013" "volumen" => "131" "paginaInicial" => "e191" "paginaFinal" => "e195" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23466216" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 37 => array:3 [ "identificador" => "bib0560" "etiqueta" => "38" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Prospective cardiopulmonary screening program to detect chronic thromboembolic pulmonary hypertension in patients after acute pulmonary embolism" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:6 [ 0 => "F.A. Klok" 1 => "K.W. van Kralingen" 2 => "A.P.J. van Dijk" 3 => "F.H. Heyning" 4 => "H.W. Vliegen" 5 => "M.V. Huisman" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.3324/haematol.2009.018960" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Haematologica." "fecha" => "2010" "volumen" => "95" "paginaInicial" => "970" "paginaFinal" => "975" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20053871" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 38 => array:3 [ "identificador" => "bib0465" "etiqueta" => "39" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Role of a clinical prediction score in a chronic thromboembolic pulmonary hypertension rule-out strategy" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "R. Otero" 1 => "L. Bertoletti" 2 => "A. Muriel" 3 => "C. Siniscalchi" 4 => "C. Jimenez" 5 => "J.L. Lobo" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1183/13993003.02576-2017" "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Eur Respir J." "fecha" => "2018" "volumen" => "51" "paginaInicial" => "1702576" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29496752" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 39 => array:3 [ "identificador" => "bib0470" "etiqueta" => "40" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Haemodynamic definitions and updated clinical classification of pulmonary hypertension" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "G. Simonneau" 1 => "D. Montani" 2 => "D.S. Celermajer" 3 => "C.P. Denton" 4 => "M.A. Gatzoulis" 5 => "M. Krowka" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1183/13993003.01913-2018" "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Eur Respir J" "fecha" => "2019" "volumen" => "53" "paginaInicial" => "1801913" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30545968" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 40 => array:3 [ "identificador" => "bib0475" "etiqueta" => "41" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Diagnosis of chronic thromboembolic pulmonary hypertension" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:3 [ 0 => "D. Gopalan" 1 => "M. Delcroix" 2 => "M. Held" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1183/16000617.0108-2016" "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Eur Respir Rev." "fecha" => "2017" "volumen" => "26" "paginaInicial" => "160108" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28298387" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 41 => array:3 [ "identificador" => "bib0480" "etiqueta" => "42" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "The pathophysiology of chronic thromboembolic pulmonary hypertension" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:4 [ 0 => "G. Simonneau" 1 => "A. Torbicki" 2 => "P. Dorfmüller" 3 => "N. Kim" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:4 [ "tituloSerie" => "Eur Respir Rev." "fecha" => "2017" "volumen" => "26" "paginaInicial" => "160112" ] ] ] ] ] ] 42 => array:3 [ "identificador" => "bib0485" "etiqueta" => "43" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Pulmonary physiology during pulmonary embolism" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:1 [ 0 => "C.G. Elliott" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1378/chest.101.4_supplement.163s" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Chest." "fecha" => "1992" "volumen" => "101" "paginaInicial" => "163S" "paginaFinal" => "171S" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/1555481" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 43 => array:3 [ "identificador" => "bib0490" "etiqueta" => "44" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "High prevalence of elevated clotting factor VIII in chronic thromboembolic pulmonary hypertension" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "D. Bonderman" 1 => "P.L. Turecek" 2 => "J. Jakowitsch" 3 => "A. Weltermann" 4 => "C. Adlbrecht" 5 => "B. Schneider" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Thromb Haemost." "fecha" => "2003" "volumen" => "90" "paginaInicial" => "372" "paginaFinal" => "376" ] ] ] ] ] ] 44 => array:3 [ "identificador" => "bib0495" "etiqueta" => "45" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Prevalence of antiphospholipid (aPL) antibodies among patients with chronic thromboembolic pulmonary hypertension: A systematic review and meta-analysis" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:6 [ 0 => "C.-Y. Cheng" 1 => "Y.-X. Zhang" 2 => "G. Denas" 3 => "Y. Du" 4 => "Z.-C. Jing" 5 => "V. Pengo" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1007/s11739-018-02021-z" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Intern Emerg Med." "fecha" => "2019" "volumen" => "14" "paginaInicial" => "521" "paginaFinal" => "527" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30603858" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 45 => array:3 [ "identificador" => "bib0500" "etiqueta" => "46" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Notch3 signaling activation in smooth muscle cells promotes extrauterine growth restriction-induced pulmonary hypertension" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "Y. Wang" 1 => "S. Dai" 2 => "X. Cheng" 3 => "E. Prado" 4 => "L. Yan" 5 => "J. Hu" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.numecd.2019.03.004" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Nutr Metab Cardiovasc Dis." "fecha" => "2019" "volumen" => "29" "paginaInicial" => "639" "paginaFinal" => "651" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30954415" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 46 => array:3 [ "identificador" => "bib0505" "etiqueta" => "47" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Microvascular disease in chronic thromboembolic pulmonary hypertension: A role for pulmonary veins and systemic vasculature" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "P. Dorfmüller" 1 => "S. Günther" 2 => "M.-R. Ghigna" 3 => "V.T. de Montpréville" 4 => "D. Boulate" 5 => "J.-F. Paul" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1183/09031936.00169113" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Eur Respir J." "fecha" => "2014" "volumen" => "44" "paginaInicial" => "1275" "paginaFinal" => "1288" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25142477" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 47 => array:3 [ "identificador" => "bib0510" "etiqueta" => "48" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "2015 ESC/ERS Guidelines for the diagnosis and treatment of pulmonary hypertension. The Joint Task Force for the Diagnosis and Treatment of Pulmonary Hypertension of the European Society of Cardiology (ESC) and the European Respiratory Society (ERS)" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "N. Galiè" 1 => "M. Humbert" 2 => "J.L. Vachiery" 3 => "S. Gibbs" 4 => "I. Lang" 5 => "A. Torbicki" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Eur Respir J" "fecha" => "2015" "volumen" => "46" "paginaInicial" => "903" "paginaFinal" => "975" ] ] ] ] ] ] 48 => array:3 [ "identificador" => "bib0515" "etiqueta" => "49" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Update on chronic thromboembolic pulmonary yypertension" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:2 [ 0 => "I.M. Lang" 1 => "M. Madani" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1161/CIRCULATIONAHA.114.009309" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Circulation." "fecha" => "2014" "volumen" => "130" "paginaInicial" => "508" "paginaFinal" => "518" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25092279" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 49 => array:3 [ "identificador" => "bib0520" "etiqueta" => "50" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "An official European Respiratory Society statement: Pulmonary haemodynamics during exercise" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "G. Kovacs" 1 => "P. Herve" 2 => "J.A. Barbera" 3 => "A. Chaouat" 4 => "D. Chemla" 5 => "R. Condliffe" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1183/13993003.00578-2017" "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Eur Respir J." "fecha" => "2017" "volumen" => "50" "paginaInicial" => "1700578" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29167297" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 50 => array:3 [ "identificador" => "bib0525" "etiqueta" => "51" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Outcome of pulmonary endarterectomy in symptomatic chronic thromboembolic disease" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "D. Taboada" 1 => "J. Pepke-Zaba" 2 => "D.P. Jenkins" 3 => "M. Berman" 4 => "C.M. Treacy" 5 => "J.E. Cannon" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1183/09031936.00050114" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Eur Respir J." "fecha" => "2014" "volumen" => "44" "paginaInicial" => "1635" "paginaFinal" => "1645" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25234805" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 51 => array:3 [ "identificador" => "bib0530" "etiqueta" => "52" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Symptoms are more useful than echocardiography in patient selection for pulmonary endarterectomy" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "L. Donahoe" 1 => "R. Vanderlaan" 2 => "J. Thenganatt" 3 => "K. McRae" 4 => "A. Bykova" 5 => "J. Moric" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.athoracsur.2017.05.024" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Ann Thorac Surg." "fecha" => "2017" "volumen" => "104" "paginaInicial" => "1179" "paginaFinal" => "1185" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28821335" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 52 => array:3 [ "identificador" => "bib0535" "etiqueta" => "53" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Balloon pulmonary angioplasty for inoperable patients with chronic thromboembolic disease" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "C.B. Wiedenroth" 1 => "K.M. Olsson" 2 => "S. Guth" 3 => "A. Breithecker" 4 => "M. Haas" 5 => "J.-C. Kamp" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1177/2045893217753122" "Revista" => array:3 [ "tituloSerie" => "Pulm Circ." "fecha" => "2017" "volumen" => "8" ] ] ] ] ] ] 53 => array:3 [ "identificador" => "bib0540" "etiqueta" => "54" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Follow-up after acute pulmonary embolism" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:2 [ 0 => "F.A. Klok" 1 => "S. Barco" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.5482/HAMO-17-06-0020" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Hämostaseologie." "fecha" => "2018" "volumen" => "38" "paginaInicial" => "22" "paginaFinal" => "32" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29536477" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] "idiomaDefecto" => "es" "url" => "/03002896/0000005600000005/v2_202005050648/S0300289619305873/v2_202005050648/es/main.assets" "Apartado" => array:4 [ "identificador" => "45364" "tipo" => "SECCION" "es" => array:2 [ "titulo" => "Revisión" "idiomaDefecto" => true ] "idiomaDefecto" => "es" ] "PDF" => "https://static.elsevier.es/multimedia/03002896/0000005600000005/v2_202005050648/S0300289619305873/v2_202005050648/es/main.pdf?idApp=UINPBA00003Z&text.app=https://archbronconeumol.org/" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/S0300289619305873?idApp=UINPBA00003Z" ]
Year/Month | Html | Total | |
---|---|---|---|
2024 October | 1078 | 143 | 1221 |
2024 September | 1364 | 145 | 1509 |
2024 August | 954 | 141 | 1095 |
2024 July | 970 | 149 | 1119 |
2024 June | 858 | 124 | 982 |
2024 May | 1061 | 142 | 1203 |
2024 April | 874 | 166 | 1040 |
2024 March | 900 | 117 | 1017 |
2024 February | 844 | 100 | 944 |
2024 January | 888 | 96 | 984 |
2023 December | 631 | 104 | 735 |
2023 November | 966 | 133 | 1099 |
2023 October | 1043 | 142 | 1185 |
2023 September | 943 | 136 | 1079 |
2023 August | 748 | 108 | 856 |
2023 July | 797 | 95 | 892 |
2023 June | 826 | 112 | 938 |
2023 May | 1007 | 126 | 1133 |
2023 April | 780 | 126 | 906 |
2023 March | 1057 | 166 | 1223 |
2023 February | 732 | 142 | 874 |
2023 January | 638 | 112 | 750 |
2022 December | 600 | 112 | 712 |
2022 November | 821 | 123 | 944 |
2022 October | 1027 | 144 | 1171 |
2022 September | 1037 | 128 | 1165 |
2022 August | 699 | 132 | 831 |
2022 July | 611 | 145 | 756 |
2022 June | 676 | 170 | 846 |
2022 May | 650 | 167 | 817 |
2022 April | 712 | 170 | 882 |
2022 March | 729 | 164 | 893 |
2022 February | 770 | 148 | 918 |
2022 January | 714 | 165 | 879 |
2021 December | 489 | 145 | 634 |
2021 November | 680 | 243 | 923 |
2021 October | 675 | 167 | 842 |
2021 September | 555 | 215 | 770 |
2021 August | 381 | 141 | 522 |
2021 July | 484 | 165 | 649 |
2021 June | 542 | 256 | 798 |
2021 May | 554 | 227 | 781 |
2021 April | 1059 | 375 | 1434 |
2021 March | 701 | 235 | 936 |
2021 February | 464 | 139 | 603 |
2021 January | 327 | 128 | 455 |
2020 December | 359 | 133 | 492 |
2020 November | 434 | 132 | 566 |
2020 October | 250 | 82 | 332 |
2020 September | 293 | 93 | 386 |
2020 August | 324 | 98 | 422 |
2020 July | 336 | 125 | 461 |
2020 June | 310 | 158 | 468 |
2020 May | 1653 | 653 | 2306 |
2020 April | 161 | 56 | 217 |
2020 March | 119 | 63 | 182 |
2020 February | 155 | 78 | 233 |
2020 January | 205 | 104 | 309 |